Kiedy doktor Ludwig Guttmann organizował dla swoich pacjentów pierwsze zawody w łucznictwie, nie przypuszczał nawet, że na jego oczach formują się właśnie zalążki światowego ruchu paraolimpijskiego. Zalążki organizacji, dzięki istnieniu której tysiące osób z niepełnosprawnością zaczną opuszczać mury swoich domów, by poprzez sport pokonywać własne ograniczenia i słabości, i walczyć – nie tylko o lepsze jutro, ale przede wszystkim o siebie. W sobotę minęła 70. rocznica organizacji przez Guttmanna pierwszych sportowych zawodów z udziałem niepełnosprawnych.
Coubertin igrzysk paraolimpijskich
Tego (jakże trafnego!) określenia w stosunku do Ludwiga Guttmanna użył papież Jan XXIII podczas ceremonii otwarcia igrzysk paraolimpijskich w Rzymie. Sir Guttmann urodził się w 1899 roku w Toszku na Górnym Śląsku w rodzinie niemieckich Żydów. Od szkoły średniej w kręgu jego naukowych zainteresowań znajdowała się medycyna. Z tą właśnie dziedziną postanowił związać swoją zawodową przyszłość. Był bardzo ambitny, po skończonych studiach jego kariera rozwijała się w Niemczech w błyskawicznym tempie. Hamulcem w dalszym rozwoju okazały się nasilające prześladowania Żydów po objęciu przez Hitlera władzy w III Rzeszy oraz związane z tym liczne zdarzenia i zakazy („noc kryształowa”, lekarze żydowskiego pochodzenia nie mogli leczyć Aryjczyków), które w konsekwencji zmusiły doktora Guttmanna i jego rodzinę do poszukania szczęścia poza granicami kraju. Swoją bezpieczną przystań odnaleźli w Wielkiej Brytanii, do której wyemigrowali na krótko przed wybuchem II wojny światowej.
Sport lekarstwem na wszystko
Początkowo Ludwig Guttmann miał spore problemy ze znalezieniem pracy, Brytyjczycy patrzyli bowiem nieprzychylnym okiem na lekarzy-obcokrajowców. Z biegiem czasu udało mu się zyskać sympatię wśród mieszkańców swojego nowego kraju, a w dowód tego zaufania w 1944 roku powierzono mu utworzenie ośrodka rehabilitacyjnego w Stoke Mandeville. W tej maleńkiej angielskiej wiosce położonej około 60 kilometrów na północny zachód od Londynu zbudowany został kompleks leczniczy, szpital połączony z ośrodkiem rehabilitacyjnym, do którego przyjmowano rannych z drugiej linii frontu. II wojna światowa pozbawiła życia miliony ludzkich istnień, a tych, którym udało się ujść z życiem, przykuła do wózków oraz łóżek. Właśnie z myślą o takich osobach Guttmann opracował specjalne plany mające na celu nie tylko poprawę ich komfortu w życiu codziennym, ale przede wszystkim powrót do społeczeństwa, z którego na skutek swojej niepełnosprawności zostali wykluczeni. W tamtych czasach pokutowało przekonanie, że niepełnosprawność jest czymś, co należy ukrywać, a nie wystawiać na widok publiczny. Sir Guttmann miał odmienne zdanie na ten temat. Był święcie przekonany, że elementy rywalizacji sportowej, które wprowadzi do codziennej rehabilitacji pacjentów, przełamią ich wstyd i pozwolą na nowo uwierzyć w siebie.
Parallel, czyli równoległe
29 lipca 1948 roku, w dniu, w którym nastąpiło oficjalne otwarcie pierwszych powojennych igrzysk olimpijskich w Londynie, Guttmann zorganizował dla swoich podopiecznych tzw. „igrzyska równoległe” (z ang. „parallel games”). Udział w nich wzięło 16 weteranów wojennych z urazami kręgosłupa, w tym dwie kobiety, którzy na przyszpitalnym trawniku rywalizowali o zwycięstwo w turnieju łuczniczym. Wiadomość o nietypowych zawodach rozgrywanych pod czujnym okiem doktora Guttmanna szybko obiegła okoliczne wsie i miejscowości. Kolejne edycje zawodów, które w pierwszych latach odbywały się wyłącznie w Stoke Mandeville, cieszyły się coraz większym zainteresowaniem nie tylko krajowych, ale również zagranicznych uczestników. W 1960 roku postanowiono nadać temu wydarzeniu międzynarodowy charakter i od tego momentu zawody te zaczęto rozgrywać w różnych miejscach, z reguły w miastach-gospodarzach igrzysk olimpijskich. Obecnie igrzyska paraolimpijskie są najważniejszym sportowym świętem osób niepełnosprawnych. Podobnie jak igrzyska olimpijskie organizowane są w cyklu czteroletnim, a odbywają się dwa lub trzy tygodnie po ich zakończeniu. Pierwsze letnie igrzyska paraolimpijskie, jak już wspomniano wyżej, miały miejsce w 1960 roku w Rzymie, inauguracja ich zimowego odpowiednika nastąpiła natomiast 16 lat później w szwedzkim Örnsköldsvik.
————
Na zdjęciu: Australijski sportowiec Eric Russell wraz z Ludwigiem Guttmannem podczas igrzysk paraolimpijskich w 1976 roku. Źródło zdjęcia: Australian Paralympic Committee [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons.